ยายนาง

"ยายนาง" ชื่อจริงคือ นางสมนึก พานิซกิจ เกิดที่บ้านโนนจา ตำบลขามป้อม อำเภอวารินชำราบ จังหวัดอุบลราชธานี อายุได้ ๕ ชวบพ่อย้ายมาเป็นครูใหญ่ที่โรงเรียนวัดบ้านผับแล้ง ตำบลสำโรง อำเภอวารินชำราบ (ปัจจุบันเป็นอำเภอสำโรง จังหวัดอุบลราชธานี) ใช้ชีวิตในหมู่บ้านนี้ เติบโตขึ้นมาท่ามกลางวิถีชีวิต วัฒนธรรมชาวอีสานแบบดั้งเดิมที่กำลังจะก้าวสู่พรมแดนแห่งการเปลี่ยนแปลง เสียงลำ เสียงแคนจึงฝังลึกติดแน่นในห้วงดวงใจ แม้เมื่อเดิบโตเป็นผู้ใหญ่และโบยบินจากบ้านโนนจาน บ้านผับแล้งไปแสนไกลแล้วก็ตามในความเป็น "ผับคำ" ไม่ใช่ "ผับแล้ง" ของถิ่นที่หล่อหลอมให้เดิบโตมานั้น ก่อให้เกิดความรู้สึกที่มีต่ออีสานบ้านเกิดแตกต่างไปจากมุมมองของสังคมไทยในช่วงเวลาต่อ ๆ มา เคยปฏิเสธบ่ายเบี่ยง ไม่อยากทำรายงานส่งอาจารย์ขณะเรียนอยู่วิทยาลัยอุบลราชธานี เมื่อท่านให้อ่านเรื่องสร้างสรรค์จากหนังสือของนักเรียนชื่อดังที่กล่าวถึงความทุกข์ยากปากหมองของชาวถิ่นอีสาน เคยน้ำตาปริ่มไหลด้วยความโมโหโกรธาขณะดูคอนเสิร์ตใหญ่ระดับชาติหน้าศาลากลางจังหวัดอุบลราชธานีที่มีการแสดงตลกแบบย่ำยีศักดิ์ศรีของหมอแคนสุดท้ายก่อนหยิบงานชิ้นนี้ขึ้นมาปัดฝุ่นทำอย่างจริงจังก็เมื่อได้ดูการแสดงของโจนัสและคริสตี้ชุดไทย ๔ ภาค ที่คนร้องคนแสดงเป็นเด็กต่างชาติ แต่กลับรักษาความงามเดิมไว้ได้จับใจ