ทักษะสมองเพื่อชีวิตที่สำเร็จ (Executive Functions: EF) คือ กระบวนการในสมองส่วนหน้าของมนุษย์ทุกคน ที่ใช้ในการคิด รู้สึก และกำหนดการกระทำ ซึ่งได้รับการฝึกฝนพัฒนาจนเป็นทักษะสมอง ทำให้“คิดเป็น ทำเป็น เรียนรู้เป็น แก้ปัญหาเป็น อยู่กับคนอื่นเป็น และมีความสุขเป็น” ซึ่งเป็นทักษะที่มีความสำคัญยิ่งยวด ทั้งต่อความสำเร็จในการ เรียน การทำงานอาชีพ การเห็นคุณค่าในตนเอง และการสร้างสัมพันธภาพกับคนอื่นๆต่อไปตลอดชีวิต
EF มีองค์ประกอบ 9 ด้าน จัดเป็น 3 กลุ่มทักษะ ได้แก่
ทักษะพื้นฐาน
1. ความจำที่นำมาใช้งาน (Working memory)
2. ในการยั้งคิดไตร่ตรอง (Inhibitory Control)
3. การยืดหยุ่นพลิกแพลงปรับตัว (Shiftingหรือ Cognitive Flexibility)
ทักษะกำกับตนเอง
4. การใส่ใจจดจ่อ (Focus Attention)
5. การควบคุมอารมณ์ (Emotional Control)
6. การประเมินตนเอง (Self-Monitoring)
ทักษะปฏิบัติ
7. การริเริ่มและลงมือทำ (Initiating)
8. การวางแผนและดำเนินการ (Planning and Organizing)
9. ความพากเพียรให้บรรลุเป้าหมาย (Goal- Directed Persistence)
การอ่านเป็นหนึ่งในเครื่องมือสำคัญของการส่งเสริม EF ในเด็ก
การอ่านนิทานส่งเสริม EF ให้เด็กฟังนั้นจะเกิดการพัฒนาหลายด้านในสมองของเด็ก ได้แก่ การจดจ่อตั้งใจฟัง ต้องยั้งใจจากกิจกรรมอื่น เด็กได้คิด รู้สึก หรือจินตนาการไปตามเนื้อหา โดยนำข้อมูลใหม่ไปเชื่อมโยงกับข้อมูลเดิมในสมอง หากข้อมูลใหม่ต่างไปจากข้อมูลเดิม จะเกิดการปรับเปลี่ยนความคิด ยามที่นิ่งฟัง ภาวะอารมณ์จะสงบหรือไหลลื่นไปตามท้องเรื่อง บางครั้งอาจพาให้เด็กได้สะท้อนคิดกลับมาถึงตนเอง
เนื้อหาของหนังสือนิทานเสริม EF ยังอาจมีจุดหมายเฉพาะเพื่อส่งเสริมสร้างลักษณะนิสัยด้านใดด้านหนึ่ง ซึ่งสอดคล้องกับพัฒนาทักษะ EF เพิ่มเติม เช่น ส่งเสริมการคิดไตร่ตรอง การกล้าคิดริเริ่ม การวางแผนการงานหรือการมีความมุ่งมั่นพากเพียร
ผู้ใหญ่ควรอ่านให้เข้าใจ ก่อนที่จะอ่านนิทานเสริม EF ให้เด็กฟังเพื่อเข้าถึงสาระ จุดหมาย หรือกระบวนการที่มีทักษะสมอง EF แทรกอยู่ จะได้อ่านให้เด็กฟังอย่างมีอรรถรสนำไปสู่การพัฒนา EF ได้อย่างมีชีวิตชีวา และควรตั้งคำถามชวนเด็กคิด วิเคราะห์ หรือจินตนาการไปกับเรื่องราวในหนังสืออย่างแยบคาย มิใช่เพื่อทบทวนความจำหรือตอบให้ตรงเนื้อเรื่องเท่านั้น หากเพื่อให้เรื่องราวในหนังสือนำไปสู่การคิดค้น สร้างสรรค์ เติมเต็มประสบการณ์ให้หลากหลายขึ้น
หลังอ่านหนังสือนิทานพัฒนา EF แล้วอาจชวนกันทำกิจกรรมที่แนะนำท้ายเล่ม เพื่อให้เด็กๆได้ลงมือทำกิจกรรมในหลากหลายรูปแบบ เพื่อฝึกฝนและพัฒนาทักษะสมอง EF ให้สอดคคล้องกับเนื้อหาของนิทานพัฒนา EF ในเล่ม
0
